ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ နိကာယ္ငါးရပ္ ေဒသနာေတာ္တို႔အား အက်ဥ္း႐ံုးလုိက္ပါက “သီလ, သမာဓိ, ပညာ” ဟူေသာ က်င့္စဥ္သံုးပါး ရသည္။ ထိုေဒသနာ ေတာ္တို႔ ၏ ရည္႐ြယ္ခ်က္သည္ကား နိဗၺာန္ျဖစ္သည္။ ၀ိသုဒၶိမဂ္ ေခၚ ၀ိသုဒၶိမဂၢအ႒ကထာသည္ နိကာယ္ငါးရပ္ ႏွင့္ အဖြင့္ အ႒ကထာက်မ္းမ်ား၏ အႏွစ္သာရကို စနစ္တက် အက်ဥ္းၿခံဳးကာ ေထရ၀ါဒ နည္းအတိုင္း အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုျပထားသည့္ စင္ၾကယ္ျခင္းတည္းဟူေသာ နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္ေၾကာင္း က်င့္စဥ္က်မ္း ( ၀ိသုဒၶိ - စင္ၾက ယ္ျခင္း + မဂၢ = လမ္း) ျဖစ္၏။
က်မ္းျပဳသူမွာ နိကာယ္ငါးရပ္၏ အဖြင့္အ႒ကထာ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာကို ျပဳစုခဲ့၍ ဗုဒၶမတညဳ (ျမတ္စြာ ဘုရား၏ အလိုေတာ္ကို သိသူ) ဟု တင္စား ေခၚဆိုခံရသူ အရွင္မဟာဗုဒၶေဃာသမေထရ္ ျဖစ္သည္။ သီဟုိဠ္ႏိုင္ငံ အႏုရာဓပူရၿမိဳ႕ မဟာ၀ိဟာရ ေက်ာင္းတိုက္မွ သံဃပါလမေထရ္၏ တိုက္တြန္း ပန္ၾကား ခ်က္အရ သာသနာကၠရာဇ္ ၉၇၀ ခုႏွစ္၀န္း က်င္တြင္ ေရးသားျပဳစုခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
က်မ္းျပဳစုပံု
သီေလ ပတိ႒ာယ နေရာ သပေညာ, စိတၱံ ပညၪၥ ဘာ၀ယံ။
အာတာပီ နိပေကာ ဘိကၡဳ, ေသာ ဣမံ ၀ိဇဋေယ ဇဋႏၲိ။
(သံ-၁-၂၃၊ သဂါထာ၀ဂၢသံယုတ္ပါဠိေတာ္၊ ေဒ၀တာသံယုတ္၊ သတၱိ၀ဂ္၊ ဇဋာသုတ္)
“ပညာရွိသည္ သီလ၌ တည္၍ ပူပန္ေစမႈ(လံု႔လ)ရွိလွ်က္ ရင့္က်က္သည္ (ဆင္ျခင္ဉာဏ္ရွိသည္) ျဖစ္၍ စိတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပညာကိုလည္းေကာင္း ပြားေစေသာ္ ထိုရဟန္းသည္ ဤအ႐ႈပ္အေထြးကို ရွင္းႏိုင္ေပ၏။”
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာသည္ သဂါထာ၀ဂၢ သံယုတ္ပါဠိေတာ္လာ အထက္ပါ ဂါထာအားမူတည္၍ သီလ, သမာဓိ, ပညာဟူေသာ သိကၡာသံုးရပ္ကို အက်ယ္တ၀င့္ ဖြင့္ဆိုထားသည့္ “အ႒ကထာ” ျဖစ္သည္။ သီဟိုဠ္ဘာသာျဖင့္ ရွိေနေသာ နိကာယ္ငါးရပ္ ၏ ေရွးအ႒ကထာေဟာင္းမ်ားကို ကိုးကား အႏွစ္ထုတ္ကာ ဖြင့္ဆိုထားျခင္း ျဖစ္၍ ေနာင္တြင္ နိကာယ္တစ္ခုစီ၏ အ႒ကထာက်မ္းမ်ား ျပဳစုေသာအခါ အက်ယ္ကို ၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာတြင္ ၾကည့္ရန္ ျပန္လည္ ရည္ၫႊန္းေလ့ရွိသည္။
သီလ, ဓုတင္, အလံုးစံုေသာ ကမၼ႒ာန္း၊ စ႐ိုက္အစီအရင္ႏွင့္ တကြေသာ စ်ာန္ သမာပတ္အက်ယ္ကို လည္းေကာင္း၊ အလံုးစံုေသာ အဘိညာဥ္, ပညာကို ေပါင္း၍ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ ခႏၶာ, ဓာတ္, အာယတန, ဣေႁႏၵ, အရိယသစၥာ ေလးပါးတို႔ကို လည္းေကာင္း၊ ေကာင္းစြာ စင္ၾကယ္၍ နက္နဲသိမ္ေမြ႕ေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ေဒသနာ၊ ပါဠိေတာ္အစဥ္လာကို မလြတ္ေသာ ၀ိပႆနာဘာ၀နာ ပြားမ်ားနည္းတို႔အား ၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းတြင္ ျပည့္စံု စင္ၾကယ္စြာ ဆိုအပ္ခဲ့ၿပီ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤအ႒ကထာတြင္ အပိုထပ္မံ၍ စိစစ္ျခင္း မျပဳေတာ့။ ( သုတၱႏၲ နိကာယ္ ေလးရပ္ အ႒ကထာမ်ား၏ က်မ္းဦးအဖြင့္အမွာစာမ်ား )
ထို႔အျပင္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္ ရွင္မဟာကႆပစေသာ မေထရ္ႀကီးမ်ား၏ အစဥ္အဆက္ မဟာ၀ိဟာရ ေက်ာင္းတိုက္တြင္ သီတင္းသံုးၾကေသာ မေထရ္ႀကီးမ်ား၏ ေဒသနာနည္းကိုမွီကာ အျခားေသာ ဂိုဏ္းမ်ား၏ အယူ၀ါဒႏွင့္ မေရာေထြးေစပဲ စင္ၾကယ္စြာ ဖြင့္ဆိုထားပါသည္ဟု က်မ္းျပဳဆရာက မိန္႔ဆိုခဲ့သည္။ ထိုေခတ္က သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံတြင္ အဘယဂီရိေက်ာင္း, ေဇတ၀န္ ေက်ာင္းတိုက္ တို႔တြင္ ေထရ၀ါဒက်မ္းစာမ်ားအျပင္ အျခားေသာ ေ၀တုလႅဂိုဏ္း, ဓမၼ႐ုစိဂိုဏ္းတို႔မွ က်မ္းစာမ်ားႏွင့္ မဟာယာနက်မ္းစာ မ်ားကိုပါ ေရာေႏွာ သင္ၾကား ပို႔ခ်လွ်က္ရွိၾက၏။ ၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းတြင္ မဟာ၀ိဟာရ၀ါသီ မေထရ္တို႔၏ အယူႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ အယူ၀ါဒ ကြဲမ်ားအား လည္း အလ်ဥ္းသင့္သလို ေဖာ္ထုတ္ကာ အက်ိဳးအေၾကာင္းႏွင့္တကြ ေခ်ဖ်က္ထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နိကာယ္ငါးရပ္ အႏွစ္သာရအား ထုတ္ႏႈတ္၍ ေထရ၀ါဒ နည္းအရ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုထားျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ လက္စြဲက်မ္းတစ္ဆူဟု ေခၚဆိုႏိုင္သည္။
က်မ္းဖြဲ႔စည္းပံု
၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းသည္ အ႐ြယ္ပမာဏအားျဖင့္ ၅၈ ဘာဏ၀ါရရွိ၍ အခန္းေပါင္း ၂၃-ခန္း ပါ၀င္သည္။ (မရပ္နားပဲ တႀကိမ္တည္း ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ေသာ ပမာဏအား တစ္ဘာဏ၀ါရဟုေခၚ၍ အကၡရာအလံုးေရ ရွစ္ေထာင္ရွိသည္။) မဇၩိမနိကာယ္ မူလပဏၰာသပါဠိေတာ္၊ ၾသပမၼ၀ဂ္၊ရထ၀ိနီတသုတ္ (မ-၁-၂၅၂) တြင္လာေသာ ၀ိသုဒၶိ (စင္ၾကယ္ျခင္း) ၇-ပါး အစီအစဥ္ျဖင့္ က်မ္းကိုေရးသားျပဳစုထား၍ ၀ိသုဒၶိမဂၢဟု ေခၚျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။
အခန္း ၁ ႏွင့္ ၂ တြင္ သီလအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ႏွင့္တကြ ဓုတင္ ၁၃-ပါးအား အက်ယ္ဖြင့္ဆိုထား၏။ သီလ၀ိသုဒၶိ (အက်င့္စင္ ၾကယ္ျခင္း) အပိုင္းျဖစ္သည္။
အခန္း ၃ မွ ၁၁ အထိ အခန္းမ်ားမွာ ကမၼ႒ာန္း ၄၀ အား အက်ယ္ျပဆိုထားသည့္ စိတၱ၀ိသုဒၶိ (စိတ္စင္ၾကယ္ျခင္း) အပိုင္းျဖစ္သည္။ ေရွးဦးစြာ ႀကိဳတင္ဖယ္ရွားထားရမည့္ ပလိေဗာဓ ေခၚ သမာဓိဘာ၀နာ၏ အေႏွာက္အယွက္၁၀-ပါး, ကမၼ႒ာနာစရိယဆရာ, စ႐ိုက္အလိုက္ ကမၼ႒ာန္း ေပးျခင္း, စ်ာန္သမာပတ္မ်ားရသည့္တိုင္ သမာဓိဘာ၀နာ ပြားမ်ား အားထုတ္နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ဖြင့္ဆိုထားသည္။
အခန္း ၁၂ ႏွင့္ ၁၃ တြင္ သမာဓိဘာ၀နာကို ေပါက္ေျမာက္ေအာင္ ပြားမ်ားပါက ရရွိလာႏိုင္မည့္ ဣဒၶိ၀ိဓ (တန္ခိုးဖန္ဆင္း မႈအမ်ိဳးမ်ိဳး) ႏွင့္ အဘိညာဥ္ (ထူးေသာအသိဉာဏ္) အေၾကာင္းတို႔အား ဖြင့္ဆိုထားသည္။
အခန္း ၁၄ မွ ၁၇ အထိတြင္ ပညာ၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ ခႏၶာ, အာယတန, ဓာတ္, ဣေႁႏၵ, သစၥာ, ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တို႔၏ သေဘာတရား ကို ရွင္းလင္းထားသည္။ ေရွ႕အခန္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ သီလ၀ိသုဒၶိႏွင့္ စိတၱ၀ိသုဒၶိႏွစ္ပါးသည္ သစ္ပင္၏ အျမစ္ (မူလ) ႏွင့္တူ၏။ ပညာ၏ အေျခခံေျမလႊာ (ပညာဘူမိ) ႏွင့္တူေသာ ခႏၶာ, အာယတန စသည္တို႔အား နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ေမးျမန္း သင္ယူေလ့က်က္ပါက ထိုေျမလႊာေပၚတြင္ အပင္၏ ကိုယ္ထည္ (သရီသ) ႏွင့္တူသည့္ ဒိ႒ိ၀ိသုဒၶိစေသာ က်န္အဆင့္ျမင့္ ၀ိသုဒၶိတရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေပမည္။ စာသိ, သေဘာတရား သိအားျဖင့္ သိအပ္သည္တို႔ကို ပိုင္းျခားသိျခင္း (ဉာတပရိညာ) အပိုင္းဟုလည္း ေခၚႏိုင္သည္။
ေနာက္အခန္းမ်ားတြင္ စာသိ, သေဘာတရားသိမွသည္ ကိုယ္တိုင္ ႐ႈမွတ္ပြားမ်ားဆင္ျခင္၍ သိေသာ အသိသို႔ ကူးေျပာင္းရန္ နည္းနိႆယမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အခန္း ၁၈တြင္ နာမ္႐ုပ္တရားတို႔ကို ပိုင္းျခားသိျမင္ေသာ ဒိ႒ိ၀ိသုဒၶိ (အျမင္စင္ၾကယ္ျခင္း)၊
က်မ္းျပဳစုပံု
သီေလ ပတိ႒ာယ နေရာ သပေညာ, စိတၱံ ပညၪၥ ဘာ၀ယံ။
အာတာပီ နိပေကာ ဘိကၡဳ, ေသာ ဣမံ ၀ိဇဋေယ ဇဋႏၲိ။
(သံ-၁-၂၃၊ သဂါထာ၀ဂၢသံယုတ္ပါဠိေတာ္၊ ေဒ၀တာသံယုတ္၊ သတၱိ၀ဂ္၊ ဇဋာသုတ္)
“ပညာရွိသည္ သီလ၌ တည္၍ ပူပန္ေစမႈ(လံု႔လ)ရွိလွ်က္ ရင့္က်က္သည္ (ဆင္ျခင္ဉာဏ္ရွိသည္) ျဖစ္၍ စိတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပညာကိုလည္းေကာင္း ပြားေစေသာ္ ထိုရဟန္းသည္ ဤအ႐ႈပ္အေထြးကို ရွင္းႏိုင္ေပ၏။”
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာသည္ သဂါထာ၀ဂၢ သံယုတ္ပါဠိေတာ္လာ အထက္ပါ ဂါထာအားမူတည္၍ သီလ, သမာဓိ, ပညာဟူေသာ သိကၡာသံုးရပ္ကို အက်ယ္တ၀င့္ ဖြင့္ဆိုထားသည့္ “အ႒ကထာ” ျဖစ္သည္။ သီဟိုဠ္ဘာသာျဖင့္ ရွိေနေသာ နိကာယ္ငါးရပ္ ၏ ေရွးအ႒ကထာေဟာင္းမ်ားကို ကိုးကား အႏွစ္ထုတ္ကာ ဖြင့္ဆိုထားျခင္း ျဖစ္၍ ေနာင္တြင္ နိကာယ္တစ္ခုစီ၏ အ႒ကထာက်မ္းမ်ား ျပဳစုေသာအခါ အက်ယ္ကို ၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာတြင္ ၾကည့္ရန္ ျပန္လည္ ရည္ၫႊန္းေလ့ရွိသည္။
သီလ, ဓုတင္, အလံုးစံုေသာ ကမၼ႒ာန္း၊ စ႐ိုက္အစီအရင္ႏွင့္ တကြေသာ စ်ာန္ သမာပတ္အက်ယ္ကို လည္းေကာင္း၊ အလံုးစံုေသာ အဘိညာဥ္, ပညာကို ေပါင္း၍ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ ခႏၶာ, ဓာတ္, အာယတန, ဣေႁႏၵ, အရိယသစၥာ ေလးပါးတို႔ကို လည္းေကာင္း၊ ေကာင္းစြာ စင္ၾကယ္၍ နက္နဲသိမ္ေမြ႕ေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ေဒသနာ၊ ပါဠိေတာ္အစဥ္လာကို မလြတ္ေသာ ၀ိပႆနာဘာ၀နာ ပြားမ်ားနည္းတို႔အား ၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းတြင္ ျပည့္စံု စင္ၾကယ္စြာ ဆိုအပ္ခဲ့ၿပီ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤအ႒ကထာတြင္ အပိုထပ္မံ၍ စိစစ္ျခင္း မျပဳေတာ့။ ( သုတၱႏၲ နိကာယ္ ေလးရပ္ အ႒ကထာမ်ား၏ က်မ္းဦးအဖြင့္အမွာစာမ်ား )
ထို႔အျပင္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္ ရွင္မဟာကႆပစေသာ မေထရ္ႀကီးမ်ား၏ အစဥ္အဆက္ မဟာ၀ိဟာရ ေက်ာင္းတိုက္တြင္ သီတင္းသံုးၾကေသာ မေထရ္ႀကီးမ်ား၏ ေဒသနာနည္းကိုမွီကာ အျခားေသာ ဂိုဏ္းမ်ား၏ အယူ၀ါဒႏွင့္ မေရာေထြးေစပဲ စင္ၾကယ္စြာ ဖြင့္ဆိုထားပါသည္ဟု က်မ္းျပဳဆရာက မိန္႔ဆိုခဲ့သည္။ ထိုေခတ္က သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံတြင္ အဘယဂီရိေက်ာင္း, ေဇတ၀န္ ေက်ာင္းတိုက္ တို႔တြင္ ေထရ၀ါဒက်မ္းစာမ်ားအျပင္ အျခားေသာ ေ၀တုလႅဂိုဏ္း, ဓမၼ႐ုစိဂိုဏ္းတို႔မွ က်မ္းစာမ်ားႏွင့္ မဟာယာနက်မ္းစာ မ်ားကိုပါ ေရာေႏွာ သင္ၾကား ပို႔ခ်လွ်က္ရွိၾက၏။ ၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းတြင္ မဟာ၀ိဟာရ၀ါသီ မေထရ္တို႔၏ အယူႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ အယူ၀ါဒ ကြဲမ်ားအား လည္း အလ်ဥ္းသင့္သလို ေဖာ္ထုတ္ကာ အက်ိဳးအေၾကာင္းႏွင့္တကြ ေခ်ဖ်က္ထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နိကာယ္ငါးရပ္ အႏွစ္သာရအား ထုတ္ႏႈတ္၍ ေထရ၀ါဒ နည္းအရ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုထားျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ လက္စြဲက်မ္းတစ္ဆူဟု ေခၚဆိုႏိုင္သည္။
က်မ္းဖြဲ႔စည္းပံု
၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းသည္ အ႐ြယ္ပမာဏအားျဖင့္ ၅၈ ဘာဏ၀ါရရွိ၍ အခန္းေပါင္း ၂၃-ခန္း ပါ၀င္သည္။ (မရပ္နားပဲ တႀကိမ္တည္း ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ေသာ ပမာဏအား တစ္ဘာဏ၀ါရဟုေခၚ၍ အကၡရာအလံုးေရ ရွစ္ေထာင္ရွိသည္။) မဇၩိမနိကာယ္ မူလပဏၰာသပါဠိေတာ္၊ ၾသပမၼ၀ဂ္၊ရထ၀ိနီတသုတ္ (မ-၁-၂၅၂) တြင္လာေသာ ၀ိသုဒၶိ (စင္ၾကယ္ျခင္း) ၇-ပါး အစီအစဥ္ျဖင့္ က်မ္းကိုေရးသားျပဳစုထား၍ ၀ိသုဒၶိမဂၢဟု ေခၚျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။
အခန္း ၁ ႏွင့္ ၂ တြင္ သီလအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ႏွင့္တကြ ဓုတင္ ၁၃-ပါးအား အက်ယ္ဖြင့္ဆိုထား၏။ သီလ၀ိသုဒၶိ (အက်င့္စင္ ၾကယ္ျခင္း) အပိုင္းျဖစ္သည္။
အခန္း ၃ မွ ၁၁ အထိ အခန္းမ်ားမွာ ကမၼ႒ာန္း ၄၀ အား အက်ယ္ျပဆိုထားသည့္ စိတၱ၀ိသုဒၶိ (စိတ္စင္ၾကယ္ျခင္း) အပိုင္းျဖစ္သည္။ ေရွးဦးစြာ ႀကိဳတင္ဖယ္ရွားထားရမည့္ ပလိေဗာဓ ေခၚ သမာဓိဘာ၀နာ၏ အေႏွာက္အယွက္၁၀-ပါး, ကမၼ႒ာနာစရိယဆရာ, စ႐ိုက္အလိုက္ ကမၼ႒ာန္း ေပးျခင္း, စ်ာန္သမာပတ္မ်ားရသည့္တိုင္ သမာဓိဘာ၀နာ ပြားမ်ား အားထုတ္နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ဖြင့္ဆိုထားသည္။
အခန္း ၁၂ ႏွင့္ ၁၃ တြင္ သမာဓိဘာ၀နာကို ေပါက္ေျမာက္ေအာင္ ပြားမ်ားပါက ရရွိလာႏိုင္မည့္ ဣဒၶိ၀ိဓ (တန္ခိုးဖန္ဆင္း မႈအမ်ိဳးမ်ိဳး) ႏွင့္ အဘိညာဥ္ (ထူးေသာအသိဉာဏ္) အေၾကာင္းတို႔အား ဖြင့္ဆိုထားသည္။
အခန္း ၁၄ မွ ၁၇ အထိတြင္ ပညာ၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ ခႏၶာ, အာယတန, ဓာတ္, ဣေႁႏၵ, သစၥာ, ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တို႔၏ သေဘာတရား ကို ရွင္းလင္းထားသည္။ ေရွ႕အခန္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ သီလ၀ိသုဒၶိႏွင့္ စိတၱ၀ိသုဒၶိႏွစ္ပါးသည္ သစ္ပင္၏ အျမစ္ (မူလ) ႏွင့္တူ၏။ ပညာ၏ အေျခခံေျမလႊာ (ပညာဘူမိ) ႏွင့္တူေသာ ခႏၶာ, အာယတန စသည္တို႔အား နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ေမးျမန္း သင္ယူေလ့က်က္ပါက ထိုေျမလႊာေပၚတြင္ အပင္၏ ကိုယ္ထည္ (သရီသ) ႏွင့္တူသည့္ ဒိ႒ိ၀ိသုဒၶိစေသာ က်န္အဆင့္ျမင့္ ၀ိသုဒၶိတရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေပမည္။ စာသိ, သေဘာတရား သိအားျဖင့္ သိအပ္သည္တို႔ကို ပိုင္းျခားသိျခင္း (ဉာတပရိညာ) အပိုင္းဟုလည္း ေခၚႏိုင္သည္။
ေနာက္အခန္းမ်ားတြင္ စာသိ, သေဘာတရားသိမွသည္ ကိုယ္တိုင္ ႐ႈမွတ္ပြားမ်ားဆင္ျခင္၍ သိေသာ အသိသို႔ ကူးေျပာင္းရန္ နည္းနိႆယမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အခန္း ၁၈တြင္ နာမ္႐ုပ္တရားတို႔ကို ပိုင္းျခားသိျမင္ေသာ ဒိ႒ိ၀ိသုဒၶိ (အျမင္စင္ၾကယ္ျခင္း)၊
အခန္း ၁၉ တြင္ နာမ္႐ုပ္တရားတို႔၏ အေၾကာင္းတရားကို သိျမင္ေသာ ကခၤါ၀ိတရဏ ၀ိသုဒၶိ (ယံုမွားျခင္းလြန္ေျမာက္၍ စင္ၾကယ္ျခင္း)၊
အခန္း ၂၀ တြင္ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔အား အနိစၥ, ဒုကၡ, အနတၱဟု လကၡဏာေရးသံုးပါးတင္၍ ႐ႈမွတ္ေသာ သမၼာသနဉာဏ္, မဂ္တုစေသာ ၀ိပႆနာညစ္ညဴးေၾကာင္းတရား, မဂၢါမဂၢဉာဏဒႆန ၀ိသုဒၶိ (လမ္းမွန္လမ္းမွားသိျမင္၍ စင္ၾကယ္ျခင္း)၊
အခန္း ၂၁ တြင္ ျဖစ္ပ်က္ျမင္သည့္ ဥဒယဗၺယဉာဏ္မွသည္ မဂ္တရားႏွင့္ေလ်ာ္ေသာ အႏုေလာမ ဉာဏ္, ပဋိပဒါဉာဏ ဒႆန ၀ိသုဒၶိ(အက်င့္လမ္းမွန္ကိုသိျမင္စင္ၾကယ္ျခင္း)တို႔ကိုဖြင့္ျပထားသည္။
အခန္း ၂၂ ဉာဏဒႆန၀ိသုဒၶိနိေဒၵသတြင္ ေသာတာပတၱိမဂ္, သကဒါဂါမိမဂ္, အနာဂါမိမဂ္, အရတၱမဂ္ဟူေသာ မဂ္ေလးပါး ,ေဗာဓိပကၡိယတရား၃၇-ပါး,မဂ္ဉာဏ္တို႔ကအသီးသီးပယ္သတ္ေသာကိေလသာ,သံေယာဇဥ္စေသာ တရားမ်ား အားဖြင့္ျပသည္။
အခန္း ၂၃ ပညာဘာ၀နာ အာနိသံသနိေဒၵသအခန္းတြင္ ပညာဘာ၀နာ၏ အက်ိဳးရလဒ္ျဖစ္ေသာ ဖလသမာပတ္, နိေရာဓသမာပတ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တရားတို႔ကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပထားသည္။
အခန္း ၂၂ ဉာဏဒႆန၀ိသုဒၶိနိေဒၵသတြင္ ေသာတာပတၱိမဂ္, သကဒါဂါမိမဂ္, အနာဂါမိမဂ္, အရတၱမဂ္ဟူေသာ မဂ္ေလးပါး ,ေဗာဓိပကၡိယတရား၃၇-ပါး,မဂ္ဉာဏ္တို႔ကအသီးသီးပယ္သတ္ေသာကိေလသာ,သံေယာဇဥ္စေသာ တရားမ်ား အားဖြင့္ျပသည္။
အခန္း ၂၃ ပညာဘာ၀နာ အာနိသံသနိေဒၵသအခန္းတြင္ ပညာဘာ၀နာ၏ အက်ိဳးရလဒ္ျဖစ္ေသာ ဖလသမာပတ္, နိေရာဓသမာပတ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တရားတို႔ကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပထားသည္။
၀ိသုဒၶိမဂၢမဟာဋီကာ
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာက်မ္း၏ ခက္ခဲေသာအနက္မ်ားကို အဖြင့္ဆိုသည့္ ပရမတၳမၪၨဴသာ (၀ိသုဒၶိမဂ္မဟာဋီကာ) က်မ္းကို ဒုတိယအ႒ကထာဆရာဟု တင္စားခံရသည့္ အရွင္ဓမၼပါလမေထရ္ ေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။ ၀ိသုဒၶိမဂ္၌ ပယ္ထားေသာ အခ်က္အလက္တို႔႔၏ က်မ္းစာ, က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္၏ အမည္, ဂိုဏ္းစသည္တို႔ကို မဟာဋီကာက်မ္းက အတိက် ေဖာ္ထုတ္ျပထားသည္။ အရွင္မဟာ နာမေထရ္ ေရးသားျပဳစုေသာ သဒၶမၼပကာသနီ (ပဋိသမၻိဒါမဂၢပါဠိေတာ္၏ အဖြင့္ အ႒ကထာ) က်မ္းတြင္ ၀ိသုဒၶိမဂ္အဆိုအခ်ိဳ႕အား ေ၀ဖန္ထားသည္မ်ားရွိရာ၊ အရွင္ဓမၼပါလက မဟာဋီကာတြင္ ျပန္လည္ ေခ်ပေရးသားထားသည္။
အရွင္ဓမၼပါလသည္ မဟာဋီကာတြင္ ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ား၌ ယုတၱိေဗဒနည္းမ်ားသံုး၍ ေ၀ဖန္တတ္ သည္။ ထိုေခတ္က အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ ထင္ရွားခဲ့သည့္ ႏ်ာယ, ၀ိေသသိက, သခ်ၤ, ေယာဂ, မီမံသ, ေ၀ဒႏၲစေသာ ဒႆနဂိုဏ္း ၆-ဂိုဏ္းတို႔၏ အယူ၀ါဒမ်ားႏွင့္လည္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ ႏိႈင္းယွဥ္ေဆြး ေႏြးထားသည္။ သို႔ေသာ္ ၀ိသုဒၶိမဂ္က်မ္းတြင္ကဲ့သို႔ ပံု၀တၳဳမ်ားျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ေရးသားျခင္းမျပဳခဲ့ေပ။
ဘာသာျပန္က်မ္းမ်ား
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား ျပည္ဆရာေတာ္ အရွင္ေမဓာလကၤကာရက “ပါဠိတစ္ခ်က္-ျမန္မာတစ္ခ်က္” တြဲ၍ နိႆယဘာသာျပန္ခဲ့သည္။ က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕ ဘုရားသံုးဆူဆရာေတာ္ အရွင္နႏၵမာလာသည္ “၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာ ျမန္မာျပန္က်မ္း” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ ျမန္မာဘာသာ သက္သက္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့ဖူးသည္။ မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရား ေရးသားျပဳစုခဲ့ေသာ “၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္” က်မ္းမွာ ထင္ရွား အသံုးမ်ားသည္။ ေညာင္ေလးပင္ေတာရဆရာေတာ္ ရွင္အရိယ၏ “၀ိသုဒၶိမဂ္အရသာ”, ဆရာဦးေသာ္ဇင္၏ “၀ိသုဒၶိမဂ္” တို႕သည္ ၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား အက်ဥ္းၿခံဳး ဘာသာျပန္ထားေသာက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္။
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား ဆရာဦးေဖေမာင္တင္က “The Path of Purity” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ ဆိုကာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ပါဠိက်မ္းစာအသင္း (PTS) က ၁၉၂၂-ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ထပ္မံပံုႏွိပ္ျခင္းမျပဳေတာ့၍ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး ရဟန္းေတာ္ ဘိကၡဳဉာဏေမာဠိက မိမိကိုယ္တိုင္ အသံုးျပဳရန္ မွတ္စုသေဘာအျဖစ္ ဘာသာျပန္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ျပန္လည္ တည္းျဖတ္ကာ “The Path of Purification” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ေရးအသင္း (BPS) က ၁၉၅၆-ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၀ိမုတၱိမဂၢအ႒ကထာ
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာကဲ့သို႔ပင္ သီလ, သမာဓိ, ပညာကို အက်ယ္ဖြင့္သည့္ က်မ္းတစ္ေစာင္ ၀ိသုဒၶိမဂ္ထက္ ေစာ၍ ေပၚထြန္းခဲ့ဖူးသည္။ အရွင္ဥပတိႆမေထရ္ ျပဳစုေသာ “၀ိမုတၱိမဂ္အ႒ကထာ” က်မ္းျဖစ္သည္။ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းမွ အခ်က္အခ်ိဳ႕အား ၀ိသုဒၶိမဂ္တြင္ ရွင္ဗုဒၶေဃာသက ဧကေစၥ၀ါဒ (အခ်ိဳ႕၏ အယူအဆ) ဟူ၍ ပယ္ဖ်က္ခဲ့၍ မဟာဋီကာ ဆရာက ထိုအခ်က္တို႔သည္ အရွင္ဥပတိႆျပဳစုေသာ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းမွ ျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ထုတ္ျပသည္။
ဘာသာျပန္က်မ္းမ်ား
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား ျပည္ဆရာေတာ္ အရွင္ေမဓာလကၤကာရက “ပါဠိတစ္ခ်က္-ျမန္မာတစ္ခ်က္” တြဲ၍ နိႆယဘာသာျပန္ခဲ့သည္။ က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕ ဘုရားသံုးဆူဆရာေတာ္ အရွင္နႏၵမာလာသည္ “၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာ ျမန္မာျပန္က်မ္း” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ ျမန္မာဘာသာ သက္သက္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့ဖူးသည္။ မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရား ေရးသားျပဳစုခဲ့ေသာ “၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္” က်မ္းမွာ ထင္ရွား အသံုးမ်ားသည္။ ေညာင္ေလးပင္ေတာရဆရာေတာ္ ရွင္အရိယ၏ “၀ိသုဒၶိမဂ္အရသာ”, ဆရာဦးေသာ္ဇင္၏ “၀ိသုဒၶိမဂ္” တို႕သည္ ၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား အက်ဥ္းၿခံဳး ဘာသာျပန္ထားေသာက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္။
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာအား ဆရာဦးေဖေမာင္တင္က “The Path of Purity” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ ဆိုကာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ပါဠိက်မ္းစာအသင္း (PTS) က ၁၉၂၂-ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ထပ္မံပံုႏွိပ္ျခင္းမျပဳေတာ့၍ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး ရဟန္းေတာ္ ဘိကၡဳဉာဏေမာဠိက မိမိကိုယ္တိုင္ အသံုးျပဳရန္ မွတ္စုသေဘာအျဖစ္ ဘာသာျပန္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ျပန္လည္ တည္းျဖတ္ကာ “The Path of Purification” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ေရးအသင္း (BPS) က ၁၉၅၆-ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၀ိမုတၱိမဂၢအ႒ကထာ
၀ိသုဒၶိမဂ္အ႒ကထာကဲ့သို႔ပင္ သီလ, သမာဓိ, ပညာကို အက်ယ္ဖြင့္သည့္ က်မ္းတစ္ေစာင္ ၀ိသုဒၶိမဂ္ထက္ ေစာ၍ ေပၚထြန္းခဲ့ဖူးသည္။ အရွင္ဥပတိႆမေထရ္ ျပဳစုေသာ “၀ိမုတၱိမဂ္အ႒ကထာ” က်မ္းျဖစ္သည္။ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းမွ အခ်က္အခ်ိဳ႕အား ၀ိသုဒၶိမဂ္တြင္ ရွင္ဗုဒၶေဃာသက ဧကေစၥ၀ါဒ (အခ်ိဳ႕၏ အယူအဆ) ဟူ၍ ပယ္ဖ်က္ခဲ့၍ မဟာဋီကာ ဆရာက ထိုအခ်က္တို႔သည္ အရွင္ဥပတိႆျပဳစုေသာ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းမွ ျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ထုတ္ျပသည္။
၀ိမုတၱိမဂ္အ႒ကထာ လာအယူအဆအခ်ိဳ႕သည္ အဘယဂီရိ၀ါသီတို႔၏ အယူမ်ားျဖစ္သည္ဟု မဟာဋီကာဆရာက ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ၀ိမုတၱိမဂ္အ႒ကထာက်မ္းသည္ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး တိမ္ျမဳတ္ေန၍ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၅၀၅-ခုႏွစ္တြင္ သံဃပါလမည္ေသာ ရဟန္းေတာ္က တ႐ုတ္ဘာသာ ျပန္ဆိုထားသည့္မူကို ျပန္လည္ေတြ႔ရွိရသည္။ ၁၉၆၁-ခုႏွစ္တြင္ အရွင္ေသာမ မေထရ္ႏွင့္ အရွင္ေခမိႏၵတို႔က “Path of Freedom” ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ဘာသာျပန္ကာ သီရိလကၤာ ႏိုင္ငံကိုလံဘိုၿမိဳ႕တြင္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
၀ိသုဒၶိမဂ္ႏွင့္ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းႏွစ္ေစာင္၏ ႏိႈင္းယွဥ္သံုးသပ္ခ်က္မ်ားအား P.V. Bapat ေရးသားသည့္ Vimutti Magga and Visuddhi Magga – A Comparative Study ႏွင့္ မဟာစည္ဆရာေတာ္, အနီးစခန္းဆရာေတာ္, တိပိဋကဓရဓမၼဘ႑ာဂါရိက ဆရာေတာ္ ဦး၀ိစိတၱႏွင့္ တိပိဋကပါဠိ-ျမန္မာအဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ဆရာေတာ္ ဦးသီလာနႏၵတို႔ စုေပါင္းျပဳစုခဲ့ၾကေသာ“၀ိသုဒၶိမဂၢနိဒါနကထာ”(၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္နိဒါန္း)တြင္ဖတ္႐ႈႏိုင္သည္။
ဧရာ (မႏၲေလး)
၀ိသုဒၶိမဂ္ႏွင့္ ၀ိမုတၱိမဂ္က်မ္းႏွစ္ေစာင္၏ ႏိႈင္းယွဥ္သံုးသပ္ခ်က္မ်ားအား P.V. Bapat ေရးသားသည့္ Vimutti Magga and Visuddhi Magga – A Comparative Study ႏွင့္ မဟာစည္ဆရာေတာ္, အနီးစခန္းဆရာေတာ္, တိပိဋကဓရဓမၼဘ႑ာဂါရိက ဆရာေတာ္ ဦး၀ိစိတၱႏွင့္ တိပိဋကပါဠိ-ျမန္မာအဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ဆရာေတာ္ ဦးသီလာနႏၵတို႔ စုေပါင္းျပဳစုခဲ့ၾကေသာ“၀ိသုဒၶိမဂၢနိဒါနကထာ”(၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္နိဒါန္း)တြင္ဖတ္႐ႈႏိုင္သည္။
ဧရာ (မႏၲေလး)
စာၫႊန္း
၁။ မဟာစည္ဆရာေတာ္ - ၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္ ႏွင့္ နိဒါန္း
၂။ Bhikkhu Ñānamoli – The Path of Purification
၃။ U Pe Maung Tin – The Path of Purity
၄။ အရွင္ေကလာသ - ဗုဒၶစာေပ က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ား
၅။ အရွင္ေကလာသ- ၀ိမုတၱိမဂၢပါဠိမူ
၆။ P.V. Bapat – Vimuttimagga and Visuddhi Magga – A Comparative Study
၇။ Bhikkhu Anālayo – The Treatise on The Path of Liberation and the Visuddhi Magga
၁။ မဟာစည္ဆရာေတာ္ - ၀ိသုဒၶိမဂ္ျမန္မာျပန္ ႏွင့္ နိဒါန္း
၂။ Bhikkhu Ñānamoli – The Path of Purification
၃။ U Pe Maung Tin – The Path of Purity
၄။ အရွင္ေကလာသ - ဗုဒၶစာေပ က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ား
၅။ အရွင္ေကလာသ- ၀ိမုတၱိမဂၢပါဠိမူ
၆။ P.V. Bapat – Vimuttimagga and Visuddhi Magga – A Comparative Study
၇။ Bhikkhu Anālayo – The Treatise on The Path of Liberation and the Visuddhi Magga
မူရင္းကုိ ဤေနရာ မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
No comments:
Post a Comment