ကသိုဏ္းတစ္ဆယ္၊ အသု ဆယ္ႏွင့္၊
တစ္ဆယ္ ႏုႆတိ၊ ေလးရွိ ပမညာ၊ ဧ သညာတည့္၊
တစ္ျဖာ ဓာတု၊ ေလးခု အရူ၊ ေပါင္းရုံးယူ၊
ေရမူ ကမၼ႒ာန္းေလးဆယ္တည္း ။
ကသုိဏ္း ၁၀ ပါး
အသုဘ ၁၀ ပါး
အႏုႆတိ ၁၀ ပါး
အပၸမညာ ၄ ပါး
အာဟာေရ ပဋိကူလသညာ ၁ ပါး
စတုဓာတု ၀၀တၳာန္ ၁ ပါး
အာရုပၸ ကမၼ႒ာန္း ၄ ပါး အားျဖင့္ ေပါင္း သမထကမၼ႒ာန္း ေလးဆယ္ ျဖစ္၏။
ကသိုဏ္း ( ၁၀ ) ပါး
ဤေနရာ၌ ကသုိဏ္းဆိုသည္မွာ အလုံးစုံကို ျခဳံမိေအာင္ ရႈရေသာ ကသိုဏ္း၀န္း ကမၼ႒ာန္းအာရုံ ဟု ဆိုလို သည္။
၁။ ပထ၀ီကသိုဏ္း ေျမကသုိဏ္း
၂။ အာေပါကသိုဏ္း ေရကသိုဏ္း
၃။ ေတေဇာကသိုဏ္း မီးကသိုဏ္း
၄။ ၀ါေယာကသိုဏ္း ေလကသိုဏ္း
၅။ နီလကသိုဏ္း အညိဳေရာင္ကသိုဏ္း
၆။ ပီတကသိုဏ္း အ၀ါေရာင္ကသိုဏ္း
၇။ ေလာဟိတကသိုဏ္း အနီေရာင္ကသိုဏ္း
၈။ ၾသဒါတကသိုဏ္း အျဖဴေရာင္ကသိုဏ္း
၉။ အာေလာကကသိုဏ္း အလင္းေရာင္ကသိုဏ္း
၁၀။ အာကာသကသိုဏ္း အာကာသဟင္းလင္းျပင္ကသိုဏ္း အားျဖင့္ ဆယ္မ်ိဳးရွိေလသည္။
အသုဘ ကမၼ႒ာန္း ( ၁၀ )ပါး
အသုဘ ဆုိသည္မွာ " မတင့္မတယ္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္ " ဟု ဆုိလို၏။
၁။ ဥဒၶဳမာတက အသုဘ = ေသၿပီး ၂ရက္ ၃ ရက္ၾကာသျဖင့္ ဖူးဖူးေရာင္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသ ေကာင္၊
၂။ ၀ိနီလက အသုဘ = အျဖဴေရာင္ အနီေရာင္ေရာလ်က္ ညိဳမဲေဟာင္ပုပ္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသ ေကာင္၊
၃။ ၀ိပုဗၺက အသုဘ = ေပါက္ၿပဲ ကြဲအက္ေန၍ ျပည္ပုပ္တို႔ ယိုထြက္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္၊
၄။ ၀ိစၦိဒၵက အသုဘ = ခႏၶာကုိယ္ နွစ္ပိုင္း ျပတ္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္၊
၅။ ၀ိကၡာယိတက အသုဘ = ေခြး က်ီး လင္းတ တို႔ ထုိးဆြ ကိုက္ဆြဲေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္၊
၆။ ၀ိကၡိတၱက အသုဘ = ေျခ လက္၊ ေခါင္း ခႏၶာကိုယ္ ဖရုိဖရဲ ျပန္႔က်ဲ ေဟာင္ပုတ္ေနေသာ လူေသေကာင္၊
၇။ ဟတ ၀ိကၡိတၱက အသုဘ = ဓားျဖင့္ မႊန္းထားသျဖင့္ ေျခ လက္ ေခါင္း ကိုယ္ ဖရုိဖရဲျပန္႔က်ဲ ေဟာင္ပုပ္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္၊
၈။ ေလာဟိတက အသုဘ = ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႔အျပား ထုိထိုအရပ္မွ ေသြးခ်င္းခ်င္းနီ ယိုစီးေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ လူေသေကာင္၊
၉။ ပုဠ၀က အသုဘ = ပိုးေလာက္ တဖြားဖြား သြားလာ ၀င္ထြက္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ေသာ လူေသေကာင္၊
၁၀ ။အ႒ိက အသုဘ = တစ္ေခ်ာင္းစီကြဲထြက္ တြဲစပ္ရန္ ခက္ခဲေသာ ပုပ္ညွီန႔ံထြက္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ အရုိးေကာင္၊ အားျဖင့္ ဆယ္မ်ိဳး အျပားရွိေလ၏။
အႏုႆတိ ကမၼ႒ာန္း ( ၁၀ ) ပါး
အႏုႆတိ ဆုိသည္မွာ " အႀကိမ္ႀကိမ္ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ ေအာင့္ေမ့ျခင္း " ကုိ ဆိုလိုေပသည္။
၁။ ဗုဒၶါႏုႆတိ = ဘုရားရွင္၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ ရုပ္သ႑ာန္ ပုံေတာ္ကို အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၂။ ဓမၼာႏုႆတိ = တရားေတာ္တုိ႔၏ ဂုဏ္ေတာ္တို႔ကို အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၃။ သံဃာ ႏုႆတိ = သံဃာေတာ္တုိ႔၏ ဂုဏ္ေတာ္တို႔ကို အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၄။ သီလာႏုႆတိ = မိမိ ေစာင့္ထိန္းထားေသာ သီလတို႔ကို အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၅။ စာဂါ ႏုႆတိ = မိမိ ျပဳခဲ့ဖူးေသာ ဒါနကုသိုလ္တို႔ကုိ အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၆။ ေဒ၀တာ ႏုႆတိ = နတ္ ျဗဟၼာတုိ႔ ကဲ့သို႔ပင္ မိမိမွာလဲ နတ္ျပည္ ျဗဟၼာ့ျပည္ေရာက္ေၾကာင္း ေကာင္းမႈကုသိုလ္ေတြ မ်ားစြာ ရွိေပ၏ ဟု အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၇။ ဥပသမာ ႏုႆတိ = နိဗၺာန္၏ ေအးၿငိမ္းေသာ သေဘာကို အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၈။ မရဏာ ႏုႆတိ = ေသျခင္းသေဘာကို သတိ သံေ၀ဂဥာဏ္ အဆင့္သို႔ ရသည့္တိုင္ေအာင္ အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ေမ့ျခင္း၊
၉။ ကာယဂတာသတိ = ဆံပင္ ေမြးညွင္း စေသာ ၃၂ ေကာ႒ာသ အစု ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းတို႔ကို ဇီ၀ အတၱ သတၱ၀ါ မဟုတ္ၾက၊ ပထ၀ီစေသာ ဓာတ္သေဘာမွ်သာ ဟု အာရုံျပဳကာ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ေအာင့္ ေမ့ျခင္း၊
၁၀။ အာနာပါနႆတိ = ထြက္ေလ ၀င္ေလကို သတိကပ္ကာ ရႈမွတ္ေနျခင္း။
အပၸမညာ ကမၼ႒ာန္း ( ၄ ) ပါး
အပၸမညာ အဓိပၸါယ္
အပၸမညာ ဆုိသည္မွာ " အတိုင္းအရွည္ မရွိေသာ သတၱ၀ါ ပညတ္ကို အာရုံျပဳေနေသာ တရား " ဟု ဆိုလိုေပသည္။
ျဗဟၼ၀ိဟာရတရား ဆုိသည္မွာ ေမတၱာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥေပကၡာ တို႔ျဖင့္ ေနျခင္းသည္ ျဗဟၼာတို႔ေနျခင္းႏွင့္ တူေသာေၾကာင့္ အထက္ပါ အပၸမညာ ေလးပါးကိုပင္ ျဗဟၼ၀ိဟာရတရား ေလးပါး ဟုလည္း ေခၚတြင္သည္။
ျဗဟၼစိုရ္ တရား ဟူသည္မွာ ေမတၱာစေသာ ျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါးကုိ ပြားမ်ားေနလ်င္ စိတ္ဓာတ္မ်ား စိုေျပ လန္းဆန္းကာ အေအးဓာတ္ျဖင့္ ၿငိမ္းေအးေနေသာေၾကာင့္ ျဗဟၼစိုရ္တရား ဟု ေခၚတြင္သည္။
၁။ ေမတၱာ = သတၱ၀ါတို႔၏ အက်ိဳးစီးပြားကို လိုလားေသာစိတ္၊ သတၱ၀ါတို႔ကို ခ်မ္းသာေစလိုေသာ စိတ္၊ တြယ္တာျခင္းကင္းကာ ခ်စ္ခင္တတ္ေသာ စိတ္ကို ေမတၱာ ဟု ေခၚ၏။
၂။ ကရုဏာ = ကိုယ္စိတ္ဆင္းရဲကာ ဒုကၡေရာက္ေနေသာ ဒုကၡိတ သတၱ၀ါမွန္သမွ်ကို အာရုံျပဳ၍ သနား ၾကင္နာေသာ အဂတိမလုိက္တတ္ေသာ စိတ္ကို ကရုဏာ ဟု ေခၚ၏။
၃။ မုဒိတာ = သူတပါးတုိ႔ ခ်မ္းသာႀကီးပြား ေကာင္းစားေနသည္ကို အာရုံျပဳမိသျဖင့္ ၀မ္းေျမာက္ေသာသေဘာ ကို မုဒိတာ ဟု ေခၚတြင္၏။
၄။ ဒုကၡိတကို ျမင္၍လည္း သနားၾကင္နာစိတ္ မျဖစ္ေပၚ၊ သုခိတသတၱ၀ါကို ျမင္၍လည္း မုဒိတာ မျဖစ္ပဲ သတၱ၀ါတုိင္း မိမိတုိ႔ ျပဳလုပ္ထားသည့္ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ ကံတရားမ်ားအတိုင္းသာ ျဖစ္ၾကရတာ ခ်ည္းပဲ ဟု လ်စ္လ်ဴရႈသည့္ အလယ္အလတ္ စိတ္သေဘာကို ဥေပကၡာ ဟု ေခၚအပ္၏။
အာရုပၸ ကမၼ႒ာန္း ( ၄ )ပါး
၁။ အာကာသာနဥၥာယတနစ်ာန္ = အဆုံးအပိုင္းျခား မရွိေသာ ေကာင္းကင္ပညတ္ကို အာရုံျပဳ၍ ျဖစ္ ေသာစ်ာန္။
၂။ ၀ိညာနဥၥာယတနစ်ာန္ = ပထမ အရူပစ်ာန္စိတ္၏ အဆုံးအပိုင္းျခား မရွိျခင္းကို အာရုံျပဳ၍ျဖစ္ေသာစ်ာန္။
၃။ အာကိဥၥညာ ယတနစ်ာန္ = ပထမအရူပစ်ာန္စိတ္၏ မရွိျခင္း ( နတၳိေဘာပညတ္ ) ကို အာရုံျပဳ၍ျဖစ္ေသာ စ်ာန္။
၄။ ေန၀သညာ နာသညာယတနစ်ာန္ = သညာ၌ အျပစ္ျမင္၍ တတိယအရူပစ်ာန္၏ ၿငိမ္သက္ျခင္းသေဘာ ကို ရႈဆင္ျခင္လ်က္ ျဖစ္ေပၚလာေသာစ်ာန္။
စတုဓာတု ၀၀တၳာန္ ကမၼ႒ာန္း ( ၁ )ပါး
ပထ၀ီ အာေပါ ေတေဇာ ၀ါေယာ ဟူေသာ ဓာတ္ႀကီးေလးပါးတုိ႔၏ သေဘာကို ပိုင္းျခားထင္ထင္သိျမင္ေအာင္ ပြားမ်ားေသာ ကမၼ႒ာန္းကို စတုဓာတု ၀၀တၳာနကမၼ႒ာန္း ( ဓာတ္ကမၼ႒ာန္း ) ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။
ပထ၀ီဓာတ္ ၏သေဘာသည္ ခက္မာျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္းျခင္း၊ နဳညံ့ျခင္းသေဘာ ရွိ၏။
အာေပါဓာတ္ ၏သေဘာသည္ ယိုစီးျခင္း၊ ဖြဲ႕စီးျခင္း၊ သိပ္သည္းျခင္း၊ ပူးတြဲျခင္း၊ လုံးခဲျခင္း သေဘာတရားမ်ား ရွိ၏။
ေတေဇာဓာတ္ ၏သေဘာသည္ ပူျခင္း၊ ေႏြးျခင္း ေအးျခင္းသေဘာတရားမ်ား ရွိ၏။
၀ါေယာဓာတ္ ၏သေဘာသည္ ေထာက္ ၊ ကန္ ၊ ေတာင့္ ၊ တင္း ၊ လႈပ္ရွားျခင္း၊ ေရြ႕လ်ားျခင္း သေဘာတရားမ်ားရွိ၏။
အာဟာေရ ပဋိကူလ သညာ ကမၼ႒ာန္း( ၁ )ပါး
စားမ်ိဳအပ္ေသာ အစာ အာဟာရတုိ႔၌ စက္ဆုပ္ဖြယ္ အမွတ္သညာျဖစ္ေအာင္ ဆင္ျခင္ပြားမ်ားေသာ ကမၼ႒ာန္း ကို အာဟာေရ ပဋိကူလသညာကမၼ႒ာန္း ဟု ေခၚတြင္၏။
ဤကမၼ႒ာန္းကို အားထုတ္ေလ့ရွိေသာ ေယာဂီသည္ စားဖြယ္ ေသာက္ဖြယ္ ခဲဖြယ္ လ်က္ဖြယ္ ဟူေသာ ကဗဠီကာရာဟာရ ဟုဆုိအပ္ေသာ အစားအေသာက္ မွန္သမွ်ကို ဆင္ျခင္ပုံ ( ၁၀ ) မ်ိဳးျဖင့္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ဟု ထင္ျမင္လာေအာင္ ႏွလုံးသြင္းရ၏။ ယင္းဆယ္ပါးတို႔မွာ --
၁။ သြားျခင္းအားျဖင့္ အစားအေသာက္တုိ႔ကို ဆင္ျခင္ျခင္း၊
၂။ ရွာမွီးျခင္းအားျဖင့္
၃။ သုံးေဆာင္ေသာအားျဖင့္
၄။ သည္းေျခ စေသာ တည္ရာ အားျဖင့္
၅။ စု၍တည္ရာ အစာသစ္အိမ္အားျဖင့္
၆။ မေၾက မက်က္ေသးေသာ အားျဖင့္
၇။ ေၾကက်က္ၿပီးေသာ အားျဖင့္
၈။ ၿပီးစီးေသာ အက်ိဳးအားျဖင့္
၉။ ယိုထြက္ျခင္းအားျဖင့္
၁၀။ ေပက်ံျခင္းအားျဖင့္ ဆင္ျခင္ နွလုံးသြင္းရ၏။
ဤဆယ္မ်ိဳးေသာ ဆင္ျခင္ပုံမ်ားကို ၀ိသုဒၶိမဂ္ အာဟာေရ ပဋိကူလသညာ အခန္း၌၄င္း၊ ပထမ မဟာ၀ိသုဒၶါရုံ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ ပရမတၳသရူပ ေဘဒနီက်မ္း ( ဒု၊ ၃၇၂ - ၆ ) ၌၄င္း အက်ယ္ ေလ့လာနိင္ပါေသးသည္။ ဤသို႔အားျဖင့္ ၀ိပႆနာသို႔ မေရာက္ခင္ သမထကမၼ႒ာန္းေပါင္း ( ၄၀ ) အေရအတြက္ ရွိေလ၏။ ကမၼ႒ာန္းေလးဆယ္ ရႈမွတ္ပြားမ်ားပုံႏွင္႔ ၀ိပႆနာတက္ပုံမ်ားကို ဥာဏ္စဥ္မ်ားႏွင့္ ကိုယ္က်င့္သတိပ႒ာန္ ေခါင္းစဥ္ ေဆာင္းပါးျဖင့္ ဆက္လက္ ေဖာ္ျပပါအုံးမည္။
ေမတၱာျဖင့္ --
အရွင္သုနႏၵာလကၤာရ M.A ( ပန္းကမၻာ )
